ضرورت ایجاد سامانه های هشدار سریع زلزله در صنایع حیاتی
دانشگاه فارسی: زلزله تهدید مهمی برای صنایع حیاتی، حساس و مهم واقع در مناطق زلزله خیز و به ویژه نزدیک گسل های فعال شمرده می شود و استقرار سامانه های هشدار سریع، با بهره بردن از تکنولوژی های جدید رویکرد مناسبی برای کاهش تلفات جانی و خسارات مالی در این مراکز صنعتی است.
کشور ایران در کمربند جهانی زلزله قرار دارد و به همین سبب زلزله وجه غالب و اصلی بلایایی است که هر چند یکبار نقطه ای از کشورمان را در معرض لطمه و بحران قرار می دهد. همین طور وجود نقاط جمعیتی متراکم خصوصاً در پایتخت، ایران را به کشور لطمه پذیر در مقابل زلزله تبدیل نموده است؛ بطوریکه هر ساله شاهد وقوع فاجعه ای در گوشه از این سرزمین پهناور هستیم که همچون این حوادث می توان به وقوع زلزله در شهرهای سلماس، بندرعباس، بوئین زهرا، طبس، رودبار و منجیل، لار، زلزله مصیب بار بم، ورزقان، سرپل ذهاب و زلزله های پی در پی اخیر در استانهای جنوبی، جنوب شرقی، مرکزی و شمال غرب کشور اشاره نمود.
سرزمین ما به لحاظ وضعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی و خاصیت های ژئوپلتیک در زمره کشورهای بلاخیز دنیا بشمار می رود و در طول تاریخ شاهد حوادث و سوانح بسیاری بوده است.
بنابر گزارش های منتشرشده از طرف سازمان ملل متحد، این سازمان ایران را به سبب امکان وقوع ۳۱ حادثه طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت در زمره ۱۰ کشور نخست بلاخیز دنیا قرار داده است.
برمبنای مطالعات صورت گرفته از طرف سازمان های دخیل در امر مدیریت بحران و سوانح در کشور دستکم ۸۶ درصد خاک ایران در مناطق زلزله خیز قرار دارد و در چنین شرایطی و باتوجه به آنکه مقدار زیادی از تولید ناخالص ملی صرف جبران بلایای طبیعی می شود، مدیریت بحران و کاهش بلایای طبیعی در آن اهمیت ویژه ای یافته است.
بنابر مطالعات موردی انجام شده درباب مدیریت بحران و سوانح در قرن اخیر، پیشرفت های شایان توجه بشر در عرصه علوم خصوصاً علوم طبیعی به افزایش ظرفیت سامانه های هشدار سریع و سریع خصوصاً در مقابل وقایع طبیعی، غیرطبیعی، آب و هوایی و سوانح انسان ساخت در کنار کلانشهرهای مستعد وقوع اینطور حوادث انجامیده و توانسته بعنوان ابزاری مهم در مقابله با بلایا و حوادث مورد اشاره مورد استفاده قرار گیرد.
برمبنای تحقیقات گروه های بین المللی امداد و نجات در حوادث و سوانح طبیعی و پیچیده سامانه های هشدار سریع (زود هنگام اولیه) نه فقط جان انسان ها را از مخاطرات طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت حفظ می کنند، بلکه مانع از دست رفتن سرمایه های ملی و انحراف منابع از مسیر توسعه اقتصادی می شوند.
بنا به تجربیات گروه های یاد شده پیش از وقوع بحران ها و سوانح اغلب نشانه های هشدار دهنده ای وجود دارد که احتمال وقوع بلایی را خبر می دهند، برای مثال به کمک پیش بینی های هواشناسی می توان شروع توفان یا وقوع سیل را پیش بینی و شدت و قدرت آنرا برای انجام عملیات امداد رسانی اضطراری برآورد کرد.
همین طور زمین شناسان و متخصصان عملیات های امداد و نجات بوسیله بررسی پیش نشانگرها به احتمال وقوع آتش فشان یا مخاطرات NBC (شیمیایی، بیولوژیکی و هسته ای) در یک منطقه پی می برند.
سامانه های هشدار سریع و سریع شامل زنجیره ای از اقداماتی همچون شناخت مخاطرات و ترسیم نقشه آن، پایش و پیش بینی حوادث قریب الوقوع، پردازش اطلاعات و انتشار اخطارهای قابل فهم برای مردم و انجام اقدامات مناسب و بموقع در پاسخ به این هشدارها است.
ایجاد و راه اندازی سامانه هشدار سریع به توانمند سازی افراد و جوامع در معرض خطر کمک می نماید تا برای اقدام و عکس العمل مناسب بمنظور کاهش خسارات مالی و جانی در مقابل تهدیدهای ناشی از وقوع بلایا و بحران ها فرصت کافی داشته باشند.
ایجاد سامانه مدیریت پیش بینی و هشدار سریع از طرف سازمان های دخیل در امر مدیریت بحران و سوانح برای بلایای طبیعی خصوصاً در کلانشهرهای بزرگ که مراکز تراکم انسانی، انرژی، اقتصادی و نظایر آن هستند از اهمیت ویژه ای برخوردارست.
ایجاد و استفاده از این سامانه ها باید قسمتی از برنامه های ملی کاهش اثرات مخرب بلایا و کاهش لطمه پذیری باشد و زبانی که برای سامانه هشدار زود هنگام استفاده می شود ضمن تخصصی بودن باید قابل درک و در رابطه با نوع سانحه باشد.
همین طور بمنظور کاهش اثرات بلایای طبیعی در نواحی شهری، صنعتی و اقتصادی، توجه برنامه ریزان مدیریت پیش بینی و هشدار سریع باید به تمام سطوح برنامه ریزی در قالب طراحی ساختار کالبدی مناطق اقتصادی ویژه متمرکز شود.
سامانه هشدار سریع هنگام یک پروسه زنجیره وار و پیوسته است که سازمان های کلیدی مسوول در امر مدیریت بحران، جوامع در سطح ملی و محلی، سازمان هایی که به نحوی از انحاء در مراحل مختلف چرخه مدیریت بلایا درگیر می شوند، سیاستگذاران و هیات دولت همه مشارکت کنندگان اصلی این سامانه به شمار می آیند.
نظام های مدیریت بحران، بدون وجود سامانه پیش بینی و هشدار سریع از کارآیی مناسب در پوشش حوادث و سوانح برخوردار نخواهند بود.
استفاده از سامانه های هوشمند و هشدار سریع نیازمند دسترسی به داده های سامان یافته است که با بهره گیری از روش داده ورزی داده های زمین امکان پذیر است؛ بطور مثال با راه اندازی شبکه محلی در یک منطقه لرزه خیز کشور و ثبت زلزله های کوچک می توان ثبت داده ها و تهیه نقشه های دقیق از زلزله های محلی را دنبال کرد.
در صورت فعال شدن گسل های نزدیک تهران زمان کوتاهی در حد چندین ثانیه تا چند ده ثانیه برای ارائه هشدار سریع برای فعال کردن سامانه های ایمنی شهری در اختیار خواهیم داشت، راه اندازی سامانه های هشدار پیش هنگام و واکنش سریع در تهران بنا بر این مفیدست.
این سامانه ها برای هشدار سریع و سریع در بعضی کشورها مانند ژاپن از سال ۲۰۰۷ در سطح ملی (پس از اجرای یک برنامه مطالعاتی و اجرائی هفت ساله) و در کشورهای درحال توسعه مانند ترکیه (برای شهر استانبول) به راه افتاده است.
مهم ترین اجزای یک سامانه هشدار سریع شامل شبکه لرزه نگاری، واحد پردازش محلی، شبکه انتقال داده، واحد پردازش مرکزی، واحد تصمیم گیری، سامانه اطلاع رسانی عمومی و سامانه اقدامات از پیش طرح ریزی شده برای زیرساخت ها است.
امروزه، سامانه های هشدار سریع در خیلی از نقاط زلزله خیز جهان گسترش یافته و روش های پردازش مختلفی برای افزایش سرعت، کارآمدی و دقت محاسبات پارامترهای زلزله و تعیین معیارهای چکانش و اعلام هشدار توسعه یافته است.
کاربرد وسیع این سامانه ها، بخصوص برای زیرساخت ها، سازه ها و شریان های حیاتی مهم امروزه به اثبات رسیده است.
با شناخت دقیق فعالیت لرزه ای محدوده شهر تهران و همین طور نقاط حساس شبکه گاز، سامانه هشدار سریع زلزله برای این محدوده طراحی و مقدمات اجرای آن در مقیاس پایلوت فراهم شده و بدین وسیله بستر مناسب برای ایجاد این سامانه در سطح استان تهران فراهم می شود.
سامانه های هشدار سریع برمبنای داده های برخط (on-line) شبکه های لرزه نگاری و برمبنای برآورد سریع «زمان رسید» مرحله های موج های درونی برای گزارش سریع و هشدار رخداد زلزله ای متوسط یا بزرگ یا هشدار تبعات احتمالی حاصل از رخداد زلزله و سونامی طراحی می شوند.
همین طور می توان با در اختیار داشتن داده های چنین سامانه هایی، در صورت وجود پیش لرزه یا رخداد زلزله های کوچک تا متوسط، به پیشیابی خطر زلزله های متوسط تا بزرگ اقدام نمود، چنین کاری در مورد زلزله بم در صورت وجود چنین سامانه ای، می توانست قابل انجام باشد.
در نزدیکی کشور ما سامانه هشدار سریع برای شهر استانبول ترکیه طراحی و اجرا شده است.
در مقیاس شهری کارهای انجام شده تا حالا نمایانگر موفقیت این سامانه ها دربرقراری هشدار خصوصاً برای رویدادهای با پیش نشانگر لرزه ای است، بطوریکه به این منظور در پیرامون یک شهر و باتوجه به موقعیت گسل های لرزه زا در پیرامون شهر، می توان با برقراری یک شبکه شتاب نگاری که اطلاعات را بصورت برخط و زنده منتقل می کند به قرائت سریع فازهای لرزه ای و مدل سازی سریع چشمه لرزه زا و در نهایت هشدار سریع رخداد پرداخت.
بدین سبب گزارش، بااینکه پیش بینی زمان، مکان و بزرگی وقوع زمین لزره هنوز ممکن نیست ولی فناوری هشدار سریع قابلیت اعلام وقوع زمین لرزه در لحظات کوتاه قبل از رسیدن امواج مخرب زمین لرزه را دارد.
بر این اساس قطع خطوط گاز برای جلوگیری از آتش سوزی، خاموش کردن ماشین آلات، توقف آسانسورها، مسیریابی باردیگر جریان برق، قطع عملیات فرودگاه ها، هشدار به اتاق عمل بیمارستان ها، شروع استفاده از ژنراتورهای اضطراری و بستن خطوط انتقال نفت از برنامه های سامانه های هشدار سریع زلزله در زمان وقوع این رخداد طبیعی است.
همین طور در صورت کافی بودن زمان هشدار سریع و زود هنگام زلزله با آمادگی عمومی می توان تسهیلات حیاتی و سامانه های حمل و نقل را در وضعیت ایمن تر قرار داده و عملیات امداد و نجات را بهبود بخشید.
این روزها و در هزاره سوم از سامانه های هشدار سریع برای نجات جان انسان، کاهش تلفات جانی و خسارات مالی در کشورهای ژاپن، مکزیک، تایوان و ترکیه مراکز حساس، حیاتی و مهم همچون در نیروگاه ها، پالایشگاه ها، زیرایستگاه ها، شبکه های انتقال برق، آب و گاز، مترو و کارخانجات و نظایر آن استفاده می شود که بطور مثال هشدار سریع و سریع در ژاپن بصورت پیام کوتاه تلفنی و زیرنویس تلویزیونی اعلام می شود و بیشتر برای صنایعی مانند شرکت های گاز، مترو، کارخانجات سنگین و اتاق عمل بیمارستان کاربرد دارد که خودکار قطع می شوند و خطرهای بعدی را در پی بروز زلزله کم می کنند.
اعلام هشدار سریع با ثبت اولین موج اولیه/ P سنسور و شتاب نگار ثبت می شود و در این صورت نیاز به تعیین دقیق بزرگا و محل زلزله نیست و فقط هشدار باید به مرکز مخابراتی ارسال شود و هرچه تعداد حسگرها بیشتر باشد، تخمین دقیق تر و زمان بیشتری برای مخابره پیام لازم است. تشخیص موج اولیه از ثانویه/S برای سنسور مهمست به صورتی که هر لرزه ای را بعنوان زمین لرزه نگیرد. وصول موج اولیه به ۶ ثانیه و مخابره آن به مرکز به ۲ ثانیه زمان نیاز دارد و در طول این مدت امواج ثانویه ۲۳ کیلومتر را طی کرده و به سطح زمین رسیده اند.
در تمام دنیا علم مدیریت بحران به مفهوم مدیریت طلایی ثانیه ها در زمان وقوع حوادث و بلایای طبیعی است و با استفاده و بکارگیری مفاهیم کاربردی و بنیادین این علم در فاصله زمانی میان ۲ موج زلزله و موج مخرب می توان با انجام اقدامات پیشگیرانه خیلی از خسارت های زلزله را کم کرد.
طبق هشدار کمیته اضطراری فجایع طبیعی (DEC)، اکنون بیشترین نگرانی های سازمان های امدادرسان جهان در مورد وقوع زلزله در شهرهای بزرگ جهان همچون تهران، استانبول در ترکیه و کاتماندو در نپال است که برنامه ریزی برای ایجاد سامانه هشدار سریع زلزله برای صنایع حیاتی، حساس و مهم واقع در مناطق زلزله خیز و به ویژه نزدیک گسل های فعال ضروری بنظر می رسد.
به گزارش دانشگاه فارسی به نقل از ایرنا، بلایای طبیعی به مجموعه ای از حوادث زیانبار گفته می شود که منشاء انسانی ندارند و بطور معمول غیرقابل پیش بینی بوده است یا حداقل از مدت ها قبل نمی توان وقوع آنها را پیش بینی و اعلام نمود.
بلایای طبیعی دارای انواع گوناگونی هستند که زلزله، سیل، طوفان، گردباد، سونامی، تگرگ، بهمن، رعد و برق، تغییرات شدید درجه حرارت، خشکسالی و آتشفشان نمونه هایی از این بلایای طبیعی به شمار می آیند.
در این رهگذر جمهوری اسلامی ایران به لحاظ وضعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی و خاصیت های ژئوپلتیک در زمره کشورهای بلاخیز دنیا بشمار می رود که در طول تاریخ شاهد حوادث و سوانح بسیاری بوده است.
بنابر گزارش های سازمان ملل متحد، این سازمان ایران را به سبب امکان وقوع ۳۱ حادثه طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت در زمره ۱۰ کشور نخست بلاخیز دنیا قرار داده است بطوریکه از مجموع ۴۰ بلای طبیعی شناخته شده در جهان امکان وقوع ۳۱ نوع آن شامل زلزله، سیل، سونامی، رانش زمین، روانه های گلی، سنگ لغزش، فرسایش خاک، نفوذ و پیشروی آب دریا، رسوب زایی، تخریب ساحلی، مرداب زایی، کویرزایی، انجماد و سرمازدگی، تگرگ، بهمن، طوفان، آلودگی آب و هوا، آلودگی محیط زیست، آفات و بیماریهای نباتی و نیز خشکسالی وجود دارد.
تحقیقات انجام شده از طرف کارشناسان خبره دخیل در امر مدیریت بحران و سوانح در کشورمان نشان میدهد آتش سوزی خود به خودی جنگلها، صاعقه، خطرات ژئوترمال (زمین گرمایی)، ریزش حوضه های آهکی، نشست های زمین در نواحی استخراج مواد معدنی، ریزش های زیردریایی، لغزش های زیردریایی، گنداب زایی، آتشفشان و خودسوزی میدان های زغالی در مراحل بعدی وقوع حوادث و بلایای شایع در کشور قرار دارند.
منبع: دانشگاه فارسی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب