هشدار استاد ارتباطات:
خطر جعل عمیق را در انتخابات جدی بگیرید
به گزارش دانشگاه فارسی «امیرحسام اسحاقی» استاد علوم ارتباطات اجتماعی در دانشگاههای تهران نسبت به خطر نشر و بازنشر اخبار و تصاویر جعلی و گمراه کننده در چارچوب فناوری «جعل عمیق» در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در ایران اخطار داد و از مسؤلان و رسانه ها خواست مراقبت های لازم را در این حوزه عمل آورند.
دکتر اسحاقی امروز سه شنبه در گفتگو با خبرنگار ایرنا خاطرنشان کرد: هم مسؤلان و هم رسانه ملی و مطبوعات داخلی باید با اتخاذ نگاهی متفاوت، گفتمان سیاسی تازه ای را برای پوشش و روایت رویدادهای انتخاباتی و طرح آن در حوزه عمومی داشته باشند و در عین حال، به شدت مراقب «اخبار جعلی» و «دیپ فیک» (جعل عمیق) باشند.
این نویسنده حوزه ارتباطات جمعی با تاکید بر اینکه داغ شدن تنور انتخابات و پیروزی در آن بدون حمایت و همراهی رسانه ها ممکن نیست، لزوم برنامه ریزی درست در این حوزه را گوشزد کرد و و در همین زمینه به سرنوشت «دونالد ترامپ» اشاره نمود که در انتخابات اخیر امریکا، بیشتر از پیامد رفتارهایش نظیر خودشیفتگی و یا اقداماتی همچون پیمان شکنی های بین المللی و جنگ جو بایدن با سلاح کرونا، قربانی «رسانه ستیزی» شد.
این استاد دانشگاه ابراز عقیده کرد که دونالد ترامپ در انتخابات اخیر آمریکا نه تنها از جو بایدن شکست خورد بلکه در مقابل رسانه های داخلی و خارجی هم عرصه رقابت را واگذار کرد و این در شرایطی بود که ترامپ روزگاری با حرف های جنجالی اش تیتر نخست مطبوعات جهان بود و خبرگزاریها، تلویزیونها، سایتها و مجلات همه، تصاویر بزرگ او را منتشر می کردند.
او همچون خیلی از کارشناسان رسانه بر این باور است ترامپ در عرصه سیاست نتوانست به یک ارتباط سازنده با رسانه ها برسد و همین وضعیت باعث شد تا بتدریج رسانه ها از او روی برگردانند. به همین دلیل، بدرقه ای سرد و قطع پخش زنده کنفرانس خبری دونالد ترامپ و مسدود شدن حساب کاربری وی در توییتر، سکانس های پایانی دوران چهار ساله زمامداری مردی بود که روزی همه دنیا برای شنیدن پیامهایش لحظه شماری می کرد.
برای واکاوی نحوه ارتباط ترامپ با رسانه ها، ریشه یابی دلیل ناکامی او و درسهایی که می توان از این رویداد در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در ایران گرفت، با دکتر «امیرحسام اسحاقی» عضو هیات علمی دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه به گفتگو نشستیم.
اسحاقی تابحال کتابهای گوناگونی همچون «مقدمه ای بر مطالعات ارتباطی»، «روابط عمومی و ارتباطات سازمانی»، «پژوهشی بر نقش مطبوعات در افکار عمومی»، « اصول ارتباطات در مدیریت» و «مبانی رسانه های ارتباط جمعی» را منتشر نموده است و علاوه بر تدریس نظریه های ارتباطات در دانشگاه، مدیرمسئولی نشریه تخصصی «صنایع و معادن» را هم در کارنامه خویش دارد.
حاصل این گفتگو را پیش رو دارید:
ایرنا: قبل از آنکه به مبحث رابطه ترامپ با رسانه ها بپردازیم، لطفا کمی درباره اهمیت و کارکرد رسانه در انتخابات صحبت کنید. رسانه ها در فرآیند یک رقابت انتخاباتی بر چه اجزا و عناصری تأثیر می گذارند؟
اسحاقی: رسانه های جمعی بعنوان بخشی از ساختار سیاسی اجتماعی فرهنگی اقتصادی هر جامعه مهم ترین پل ارتباطی برای تاثیرگذاری افکار عمومی بر انتخابات هستند. رسانه ها در عرصه سیاست نقش بسیار کلیدی دارند و برای دموکراسی بسیار ضروری هستند. انتخابات دموکراتیک بدون رسانه های آزاد ناممکن است. مهم ترین بخش اهمیت رسانه در انتخابات دموکراتیک نقش نظارتی رسانه هاست. رسانه ها تلاش می کنند از شفافیت روند انتخابات محافظت کنند. انتخابات دموکراتیک بدون آزادی رسانه ناممکن است. نقش رسانه در عملکرد درست دموکراسی بسیار ضروری می باشد. درباره رابطه رسانه و رفتار انتخاباتی شهروندان مطالعات و تحقیقات فراوانی انجام شده. تأثیر رسانه های ارتباط جمعی بر روی رفتار انتخاباتی در دو مرحله اتفاق می افتد. این که رای بدهند و به چه کسی رای بدهند امکان دارد تحت تأثیر رسانه ها باشد. در دانشگاه ها و مراکز علمی این مسئله مورد توجه است. برای نظریه پردازان علوم اجتماعی و سیاسی و سیاست ورزان هم تبیین رفتار انتخاباتی مردم مهم می باشد.
یکی از مراحل آموزش رسانه به رای دهندگان است که از حقوق دموکراتیک خودشان چگونه استفاده کنند. عرضه گزارش از روند گسترش مبارزات انتخاباتی یکی از وظایف رسانه هاست. داغ شدن رقابت های انتخاباتی بدون رسانه ها امکان پذیر نیست. فراهم آوردن بستری برای احزاب و نامزدهای سیاسی همچون رسالت های رسانه هاست. امروزه رسانه های ارتباط جمعی ابزارهای موثری برای ارتباط نامزدها با رای دهندگان هستند. رسانه ها می توانند از نتایج شمارش آرا گزارش بدهند.
ایرنا: رئیس جمهوری سابق امریکا در آغاز رابطه بسیار خوبی با رسانه ها داشت و به نظر می رسید از نفوذ بالایی دراین زمینه برخوردارست. رابطه ترامپ با رسانه ها در فرآیند رقابت های انتخاباتی چگونه به یک رابطه خصمانه بدل شد؟
اسحاقی: انتخابات آمریکا همیشه از گذشته تا امروز از اهمیت خارق العاده ای برخوردار بوده است. آمریکا نزدیک 30 درصد اقتصاد جهان را در اختیار دارد و انتخاباتش برای جهانیان اهمیت زیادی دارد. در دو دوره اخیر حساسیت انتخابات آمریکا استثنایی بود. در انتخابات 2020 حدود 150 میلیون جمعیت آمریکایی آرای خودشان را به صندوق ها ریختند. حضور یک شخصیت جنجالی در انتخابات ریاست جمهوری در سال 2016 و 2020 اهمیت زیادی داشت.
ترامپ از معدود سیاستمداران رسانه ستیز و ناراضی از رسانه ها بود. او و همکارانش از زمان تبلیغات انتخاباتی 2016 رو در روی رسانه ها قرار گرفت و ساز جنگ را با آنها کوک کرد. او رسانه ها را دروغگو خطاب کرد و کارکنان رسانه ها را متقلب ترین آدم های روی زمین نامید. ترامپ به استفاده زیاد از توییتر معروف بود. هر روز بامداد همه روزنامه نگاران و سیاستمداران منتظر بودند که او چه پیامی را منتشر می کند. او گاهی اوقات روزی 10 پیام می فرستاد. در این فضا صد میلیون نفر دنبال کننده داشت که پیام هایش را از راه توییتر رصد می کردند. در اولین روز کاری خودش در سال 2016 به سازمان سیا رفت و شدیدا به رسانه ها حمله کرد. 15 دقیقه سخنرانی کرد که بیشتر از 9 دقیقه اش را به حمله به رسانه های آمریکایی اختصاص داد. واشنگتن پست رصد کرده که او 20 هزار دروغ گفته و این دروغ ها را در یکی از خیابان های نیویورک به معرض نمایش گذاشته است.
ایرنا: چرا ترامپ با رسانه های آمریکایی دشمنی داشت و چه عواملی بستر بدبینی او را به روزنامه ها و شبکه های تلویزیونی بزرگ فراهم کردند؟
اسحاقی: از چند منظر می توانیم بدبینی آقای ترامپ به رسانه را واکاوی نماییم. مهم ترین آن، حمایت همه جانبه بنگاه های رسانه ای و سینمایی از رقیب انتخاباتی ترامپ بود. این حمایت چه در انتخابات 2016 و چه در انتخابات 2020 صورت گرفت. رسانه های آمریکایی تا جایی که توانستند به ترامپ حمله کردند. ستاره های سینمایی هالیوود هم در انتخابات 2016 در خدمت خانم هیلاری کلینتون بودند. آقای ترامپ از همان دوره به سراغ شبکه های اجتماعی بخصوص توییتر رفت. خودش در یک مصاحبه ای با شبکه خبری فاکس نیوز می گوید من از توییتر خوشم نمی آید ولی ناچارم. چون رسانه ها بسیار دروغگو هستند. فاکس نیوز تنها رسانه ای بود که از ترامپ حمایت می کرد. البته در انتخابات 2020 فاکس نیوز هم مسیر خودش را از ترامپ جدا کرد.
در سال 2016 می گوید من فقط با هیلاری کلینتون در رقابت نیستم بلکه با رسانه هایی می جنگم که در کنار اخبار دروغ، نظرسنجی های غلطی را برای فریب افکار عمومی منتشر می کنند. رسانه ستیزی و نگاه بدبینانه آقای ترامپ به رسانه ها بی جهت نبود. او بارها کوشش کرد که رسانه های آمریکایی را مورد حمله قرار بدهد. وی در مصاحبه ای با اشاره به روزنامه واشنگتن پست گفت می خواهم از روزنامه ای بگویم که رو به شکست است و بزودی از رده خارج می شود.
ترامپ رسانه های آمریکا را فاقد اعتبار می دانست. انتقادهای او از سی ان ان هم مشهور است. او این شبکه را متقلب و جانبدار و نفرت انگیز می دانست و به همین دلیل، چندین بار مصاحبه با سی ان ان را نپذیرفت. در نشست های مطبوعاتی ترامپ با رسانه های آمریکایی اوج برخورد او را با رسانه ها می دیدیم. او همواره می اظهار داشت: ما در سالنی پر از آدم های دروغگو هستیم.
مجری سی ان ان وقتی می خواهد حرف بزند ترامپ می گوید ساکت باش. بی تربیتی نکن. شما یک سازمان خبری جعلی هستید.
ایرنا: آیا همه این دشمنی ها فقط بخاطر حمایت بعضی از رسانه ها از رقیب ترامپ در انتخابات دوره نخست یعنی خانم کلینتون بود؟
اسحاقی: نه، رسانه ستیزی دونالد ترامپ ریشه در تحمل ناپذیری و خودشیفتگی او هم داشت. ترامپ بیشتر از ریاست جمهوری یک شخصیت رسانه ای داشت. وی در تاک شوهای تلویزیونی فعالیت داشت و به خاطر فعالیتهای بازرگانی اش ارتباط خوبی با رسانه ها داشت اما پس از رئیس جمهور شدن هیچگاه رویکرد رسانه ستیزی خودش را از دست نداد.
او از اولین روزهای ورودش به کاخ سفید حدودا با تمام رسانه ها مشکل داشت. مخالفت ها به جایی رسید که با مهم ترین ابزار رسانه ای خودش یعنی توییتر هم در واپسین روزها مشکل پیدا کرد. همه می دانیم که توییتر برچسب راستی آزمایی را در کنار پیام های ترامپ گذاشت و در نهایت حساب کاربری او را مسدود کرد. تحلیل گران براین باورند که ترامپ یک پدیده متفاوت و کم نظیر بود. خیلی از سیاست ها و رفتارهایش با رسانه خط مشی کاملا متفاوتی با دیگران داشته است.
ایرنا: این ستیز مستمر و پی در پی چه نتایج و تبعاتی در عرصه رسانه ای ایالات متحده آمریکا داشت و ترامپ چه میراثی از خود بر جای گذاشت؟
اسحاقی: در کتابی که دانشگاه ام آی دی آمریکا منتشر نموده درباره ارتباط ترامپ با رسانه ها نکات قابل توجهی را می بینیم. ترامپ باعث اختلال و گسستی بزرگ در فرآیند خبر و رسانه شده است. به زبان آوردن اصطلاح خبرهای جعلی و استفاده مستمر از شبکه های اجتماعی برای ارتباط مستقیم با افکار عمومی را می توانیم نشانه ای از تغییر رابطه خبر و سیاست در قرن 21 بدانیم. او با این شیوه ارتباطی سبب فروپاشی دروازه بانان سنتی خبر شد.
آقای ترامپ اقتدار و هژمونی رسانه های لیبرال آمریکایی را به چالش کشید و زمینه را برای رشد رسانه های راست گرا و افراطی فراهم نمود. بی جهت نیست که رسانه های آمریکایی این چنین در مقابل او ایستاده اند.
آقای ترامپ مشروعیت رسانه های معتبر آمریکایی را که مدعی شفافیت و آگاهی رسانی بودند، به چالش کشید. او با جنجال های زیاد توانست مسئله فیک نیوز (اخبار جعلی) را این قدر بزرگ نمایی کند که مردم در اعتبار رسانه های قدرتمند با امکان اقتصادی بالا شک کنند.
ترامپ همینطور یک شکاف عمیق در همگرایی ایالات متحده آمریکا ایجاد کرد. خیلی از تحلیل گران نگران بودند که پس از انتخابات 2020، ایالات متحده گرفتار تشتت و واگرایی بشود. او با سرپیچی از عرف های متداول دیپلماتیک و برگزاری نشست های رسانه ای تلاش کرد خودش را به صورت یک رئیس جمهور خاص و غیرقابل پیشبینی نشان بدهد.
ترامپ از انتخابات 2016 به این طرف کوشش کرد که با بهره بردن از نحوه عرضه شخصی خودش در رسانه، خیلی از ساز و کارهای کنش جمعی سنتی سیاسی را در آمریکا متحول کند. ترامپ همینطور در صدد بود بعنوان یک کارآفرین موفق اقتصادی متاثر از فضای بازاریابی سیاسی خودش را بعنوان یک برند شخصی مطرح کند. همین برند شخصی به او این امکان را داد که برای نخستین بار یک حزب جدید را مطرح کند. او از اصول بازاریابی سیاسی بهره برد و حتی معادلات جمهوری خواهان را هم توانست بر هم بزند.
ایرنا: با این نگاه، به نظر شما چه پژوهش های علمی را می توان درباره رابطه متقابل رسانه های آمریکایی و ترامپ انجام داد؟
اسحاقی: ترامپ یک رویکرد پوپولیستی داشت که از یک سو، حس خشم را در بین توده های آمریکایی برمی انگیخت و از طرف دیگر، سبب تهییج احساس جمعی و رجعت به آمریکای با عظمت می شد. در پوسترهای تبلیغاتی او، خیل عظیمی از هواداران با شعار رجعت به آمریکای بزرگ دیده می شوند. این کار او تهییج افکار عمومی را به دنبال داشت.
آقای ترامپ حتی با وجود مخالفت همه جانبه و بی رحمانه رسانه های قدرتمند آمریکا توانست در انتخابات 2020 حدود 75 میلیون رای به دست بیاورد و بخش زیادی از این آرا حاصل ارتباط مستقیم رسانه ای ترامپ با افکار عمومی و توده مردم بود.
روسای قبلی هیچ کدام چنین رابطه مستقیمی با توده مردم آمریکا نداشته اند. به رغم همه تبلیغات سوئی که ضد او انجام می شد ترامپ توانست چنین آرایی را به دست بیاورد. به نظرم، می شود این نکته را در مطالعات و تحقیقات رسانه ای مورد مطالعه و بررسی قرار داد و مهم تر از آن، از سرنوشت ترامپ بعنوان یک نمونه عینی جهت بررسی تاثیرات متقابل سیاستمداران و رسانه ها در سرنوشت یکدیگر بهره گرفت.
ایرنا: با عنایت به درپیش بودن انتخابات ریاست جمهوری در ایران، چه سفارش هایی دراین زمینه به رسانه ها و نامزدهای احتمالی انتخابات دارید؟
اسحاقی: دوره های اخیر انتخابات ریاست جمهوری در ایران بخصوص از سال 1388 نقطه عطفی در نقش موثر رسانه تلویزیون در تبلیغات انتخاباتی بود. مصاحبه ها و فیلمهای تبلیغاتی نامزدهای انتخابات و مناظره های تلویزیونی چهره های سیاسی طرفدار آنها، نقش بسیار مهمی در چگونگی برداشت و تهییج مخاطبان از نامزدها داشت و در نهایت بر رفتار انتخاباتی آنها بسیار اثرگذار بود. تلویزیون، دست کم در انتخابات ریاست جمهوری نهم، اصلی ترین منبع کسب اطلاعات مردم درباره نامزدهای انتخابات بود.
اما حالا تحت تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی روز افزون، افزایش تلویزیون های ماهواره ای، گسترش شبکه های اجتماعی و رونق فضای مجازی، شرایط برای تعامل رسانه های داخلی و تنویر افکار عمومی بسیار دشوار شده است؛ بخصوص خطر اخبار جعلی و دیپ فیک (deepfake). باید خطر نشر و بازنشر اخبار و تصاویر جعلی و گمراه کننده و دیپ فیک ها را جدی گرفت. دیپ فیک یا جعل عمیق، فناوری جدیدی بر اساس هوش مصنوعی است که به واسطه آن تصاویر و ویدیوهای دروغین، اما واقع گرایانه ایجاد می شود و می تواند هر بیننده ای را تحت تأثیر خود قرار دهد، به صورتی که حالا ویدئوهای بسیاری با همین روش از هنرمندان و افراد مشهور عرضه می شود و بیننده بدون آنکه متوجه عدم صحت و حقیقت آن باشد، در فضای مجازی آنرا بازنشر می کند و مرز حقیقت و دروغ در بزنگاه هایی چون انتخابات ناممکن می شود.
به نظر می رسد رسانه ملی و مطبوعات داخلی باید با اتخاذ نگاهی متفاوت، گفتمان سیاسی تازه ای را برای پوشش و روایت رویدادهای انتخاباتی و طرح آن در حوزه عمومی داشته باشند. هر چند شیوع کرونا، تعدد نامزدها و تکثر طیف های سیاسی حاضر در کارزار انتخاباتی 1400 می تواند در شور مشارکت سیاسی مردم و شوق رسانه ها تعیین کننده باشد.
منبع: unifarsi.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب