چرا لباس ها آب می روند و چه طور می توانیم نجاتشان دهیم؟
دانشگاه فارسی: آب رفتن لباس ها به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از افزایش انرژی الیاف در هنگام شستشو گرفته تا آب دوست بودن سلولز و درعین حال روش بافت پارچه ها.
غزال زیاری: وقتی لباس یا پیراهن محبوبمان هنگام شست وشو آب می رود، واقعا حس ناامیدکننده ای به ما دست می دهد. بخصوص اگر دستورالعمل شست وشو را به دقت رعایت کرده باشیم. متاسفانه بعضی از پارچه ها بیش از بقیه مستعد آب رفتن هستند؛ اما دلیل علمی این پدیده چیست؟
شناخت علمی فیبرهای نساجی نه تنها به شما کمک می نماید تا از آب رفتن لباس هایتان جلوگیری کنید، بلکه ممکنست گاهی هم بتوانید لباس هایی که به صورت تصادفی آب رفته و کوچک شده اند را نجات دهید.
همه چیز به فیبرها برمی گردد
رای درک پدیده آب رفتن لباس ها، ابتدا باید بدانیم که پارچه ها چطور ساخته می شوند. الیاف های رایج نساجی ازجمله پنبه و کتان، از گیاهان به دست می آیند. این الیاف ها در حالت طبیعی نامرتب و چین خورده اند و اگر به عمق ساختار آنها نگاه کنید، میلیونها مولکول زنجیره ای بلند سلولز را خواهید دید که به صورت طبیعی پیچ خورده اند.
در فرایند تولید پارچه، این الیاف به صورت مکانیکی کشیده، صاف و تابیده می شوند تا زنجیره های سلولز هم راستای هم قرار بگیرند. با این کار، نخ های صاف و بلند ایجاد می شود.
از نظر شیمیایی هم بین این زنجیره ها، پیوندهایی به نام پیوند هیدروژنی شکل می گیرد که سبب استقامت و انسجام بیشتر الیاف و نخ می شوند. وقتی نخ ها به شکل پارچه در می آیند، این کشش، درون ساختار پارچه قفل می شود؛ اما الیاف حافظهٔ خوبی دارند و هر زمان که در معرض گرما، رطوبت یا حرکت مکانیکی (مثل چرخش در ماشین لباس شویی) قرار بگیرند، تمایل دارند تا به حالت اولیه و چروک خورده خودشان بازگردند. همین حافظه الیاف سبب می شود که برخی از پارچه ها به آسانی چروک شوند یا در هنگام شست وشو آب بروند.
چرا شست وشو سبب آب رفتن پارچه می شود؟
رای درک دقیق تر باید باردیگر به سطح مولکولی نگاه نماییم. در فرایند شست وشو، آب داغ انرژی الیاف را افزایش می دهد؛ یعنی آنها با شدت بیشتری می لرزند و این لرزش پیوندهای هیدروژنی را سست می کند.
روش بافت پارچه هم در این ماجرا نقش دارد. در پارچه های آزاد و شل، فضای بیشتری بین نخ ها وجود دارد و به همین خاطر این پارچه ها بیشتر مستعد آب رفتن هستند. از طرفی، پارچه هایی با بافت محکم مقاومت بیشتری نشان می دهند.
سلولز هم خودش آب دوست است، یعنی آب را به خودش جذب می کند. وقتی مولکول های آب وارد الیاف می شوند، آنها متورم شده و انعطاف پذیرتر می شوند و به همه این ها باید حرکات چرخشی و پیچشی داخل ماشین لباس شویی را هم اضافه کرد.
مجموع این عوامل سبب می شوند تا الیاف شل شده و به حالت طبیعی و چروک خورده قبل بازگردند. درنتیجه، لباس به اصطلاح آب می رود و کوچک تر می شود.
فقط آب داغ مقصر نیست
ین پدیده فقط با آب داغ رخ نمی دهد. شاید خودتان تجربه کرده باشید که لباس های ریون حتی در آب سرد هم آب می روند.
آب سرد هم می تواند با ورود به بافت الیاف، آنها را متورم کند. گرچه شدت اثر کمتر از آب داغ خواهد بود، اما همچنان ممکنست این اتفاق رخ دهد.
برای کاهش آب رفتن پارچه ها، بخصوص برای پارچه هایی از جنس پنبه و ریون هستند، بهتر است از آب سرد، کمترین سرعت چرخش یا ملایم ترین برنامه ماشین لباسشویی استفاده کنید. همیشه روی برچسب های لباس ها، اثر سرعت چرخش و شدت حرکت توضیح داده نمی گردد. پس وقتی در رابطه با جنس لباس و نحوه شستشوی آن تردید دارید، شستشو با حالت "لباس ظریف" بهترین گزینه است.
داستان متفاوت پشم
ر فیبر مکانیسم خاصی برای آب رفتن دارد. الیاف گیاهی (سلولزی) به علت ساختارشان آب می روند ولی پشم که از پروتئین کراتین تشکیل شده، سطحی با فلس های ریز و هم پوشان به نام سلول های کوتیکول دارد.
الیاف پشم از نمای نزدیک
در شست وشو، این فلس ها باز شده و به الیاف کناری قفل می شوند و پدیده ای به نام "نمدی شدن" یا گره خوردگی ایجاد می شود. این همان چیزی است که سبب آب رفتن و کوچک و متراکم شدن لباس های پشمی پس از شست وشو خواهد شد.
چرا الیاف مصنوعی کمتر آب می روند؟
لیاف مصنوعی مثل پلی استر یا نایلون، از پلیمرهای نفتی ساخته می شوند که برای پایداری و دوام طراحی شده اند. این پلیمرها بخش های بلوری بیشتری دارند که مثل اسکلت داخلی عمل کرده و از چروک شدن جلوگیری می کنند.
به علاوه، دانشمندان نساجی درحال کار و تولید پارچه هایی هستند که در مقابل آب رفتگی مقاوم باشند که بعضی از این نوآوری های امیدبخش شامل نخ های ترکیبی طبیعی و مصنوعی است.
محققان دیگری هم بر روی پلیمرهای حافظه دار کار می کنند؛ پلیمرهایی که در واکنش به گرما یا آب، می توانند شکل خویش را تغییر داده یا به حالت قبلی برگردند. این فناوری با پارچه های کشسان (مثل اسپندکس در لباس های ورزشی) که صرفا خاصیت ارتجاعی دارند، متفاوت می باشد.
چگونه لباس آب رفته را نجات دهیم؟
گر لباس محبوبتان آب رفته، می توانید این شیوه ساده را برای بازیابی اش امتحان کنید:
حدود یک قاشق غذاخوری نرم کننده مو یا شامپو بچه در هر یک لیتر آب ولرم ریخته و لباس را به آرامی در این مخلوط بخیسانید. سپس پارچه را به دقت بکشید تا باردیگر به حالت اولیه برگردد و آنرا به شکل صاف یا با کشش ملایم خشک کنید (مثلاً با گیره روی بند رخت یا رک خشک کن).
با توجه به این که نرم کننده ها حاوی موادی به نام سورفکتانت های کاتیونی هستند که به طور موقت الیاف را لغزنده و منعطف کرده و امکان کشیده شدن باردیگر پارچه را فراهم می کنند، این شیوه احیانا مؤثر خواهد بود. البته باید درنظر داشته باشید که این شیوه نمی تواند آب رفتن های شدید پارچه ها را جبران کند؛ اما در اغلب موارد لباس را به اندازه ای که باردیگر قابل پوشیدن باشد احیا خواهدنمود.
منبع: sciencealert
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب