رییس پژوهشكده سوانح طبیعی مطرح كرد:
تشكل های مردم نهاد ظرفیتی بالقوه برای عبور از بحران ها
به گزارش دانشگاه فارسی رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی اظهار داشت: نقش تشکل های مردم نهاد در کمک به مدیریت بحران مبین قدرت و توانایی آنها بعنوان ظرفیتی بالقوه برای عبور از مشکلات و بحران های مختلف در وضعیت های اضطراری عمومی و پیچیده انواع حوادث و سوانح در کشور است.
امیرحسین گرکانی روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا در پاسخ به این سؤال که مشارکت های مردمی برای تقویت مدیریت بحران جامعه محور و ترویج فرهنگ ایمنی در جامعه را چطور ارزیابی می کنید، عنوان کرد: در ارتباط با حضور و مشارکت مردم و تشکل های مردم نهاد در مراحل مختلف و در سطوح مختلف برنامه ریزی، در نظریات جدید حکمروایی، روی آوردن به شیوه مشارکتی به صورت کلی در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی ها و توجه به مسئولیت پذیری اجتماعی یک لزوم تلقی می شود و اساس توسعه پایدار در سطوح محلی، ملی و بین المللی را تشکیل می دهد.
وی افزود: تشکل های مردمی با حضور در جایگاه های مختلف در نیل به برنامه ریزی مشارکتی نقش مهمی دارند، همانطور که در بند ۸ اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بر مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خودشان تاکید گردیده است.
رییس پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی توضیح داد: در سند چشم انداز ۲۰ ساله نظام جمهوری اسلامی ایران هم تاکید بر پیوستگی دولت و مردم در امور مختلف، تاکید بر تحکیم الگوی مردم سالاری دینی، توسعه کارآمد، نواندیشی و پویایی فکری و اجتماعی و پشتیبانی از نهادهای عمومی و مؤسسات و خیریه های مردمی دیده می شود.
گرکانی افزود: در قانون مدیریت بحران کشور هم در ماده ۱ قانون، مبحث ارتقای توانمندی جامعه و در بند (ذ) ماده ۹ هم مبحث توسعه مشارکت های مردمی برای تقویت مدیریت بحران جامعه محور و ترویج فرهنگ ایمنی در جامعه و تدوین سازوکارهای حمایتی و تشویقی در چرخه مدیریت بحران طرح شده است.
وی ضمن اشاره به این که در هنگام تدوین اسناد ذیل قانون هم بر نقش تشکل ها تاکید شد، عنوان کرد: بعنوان مثال، در برنامه ملی بازسازی و بازتوانی، تاکید گردیده است که نظام تشکیلاتی بازسازی و بازتوانی بر مبنای هم افزایی و هماهنگی بین نهادهای بخش دولتی، عمومی، خصوصی و مردم نهاد انتظام می یابد یا در برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح به استفاده از ظرفیت تشکل های مردم نهاد در مواردی همچون فرهنگ سازی کاهش خطر اشاره شده است.
رییس پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی اضافه کرد: ازاین رو هر چه بیشتر این تشکل ها در کشور جنبه های عینی پیدا کنند، جامعه به مشارکت نیروهای مردمی نزدیک تر می شود، وجود تشکل ها می تواند بعنوان پیوند و واسطه ای میان مردم و دولت ها باشد، خواسته ها و نظرات مردم را بشنود و در چارچوب طرح ها و برنامه های اجرایی عرضه کند و در واقع پررنگ کردن نقش تشکل ها منجر به حضور بیشتر مردم می شود.
وی اظهار داشت: در ایران تشکل های مردم نهاد و سازمان های خیریه در حوزه های مختلفی فعال می باشند که حضور آنان مزیت هایی از قبیل همبستگی نزدیک با جامعه، بخصوص با گروه های صدمه پذیر، انعکاس نیازها و آرمان های مردم به نهادهای مسئول، تعهد به انجام کارهای بشردوستانه، اعتبار و مشروعیت از دیدگاه گروه های هدف، کارآمد بودن و انعطاف پذیری، قدرت جلب مشارکت مردم و قدرت جلب افراد حرفه ای و متخصص را به دنبال دارد.
گرکانی، تعهد به شفافیت و پاسخ گویی، همراه داشتن نیروی داوطلبان، توان سریع برای بسیج منابع در زمان احتیاج به کمک های اضطراری، الگوسازی نوین و متناسب با جوامع محلی، مشارکت در فرایند تهیه، اجرای و پایش برنامه ها و پوشش ابعادی که دولت به واسطه ابعاد سانحه امکان ورود به آنرا ندارد از دیگر مزیت های تشکل های مردم نهاد و سازمان های خیریه در ایران عنوان نمود.
رییس پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی خاطرنشان کرد: ازاین رو توجه به نقش تشکل های مردم نهاد در کمک به مدیریت بحران مبین قدرت و توانایی آنها بعنوان ظرفیتی بالقوه برای عبور از مشکلات و بحران ها است.
وی تصریح کرد: تشکل های مردم نهاد در مراحل مختلف بحران می توانند نقش موثری را ایفا کنند. بعنوان مثال در مرحله پیشگیری و کاهش خطر در زمینه ارتقای آگاهی عمومی، توان افزایی جوامع محلی و افزایش تاب آوری، تقویت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی، در مرحله پاسخ در مقابل بحران در زمینه فراخوانی نیروهای آموزش دیده جهت حضور در مناطق صدمه دیده، جلب مشارکت مردمی و محلی، ایجاد تعامل میان جوامع محلی و دستگاه های اجرایی، تعامل با رسانه ها و در مرحله بازسازی و بازتوانی هم با عرضه طرح ها و برنامه های حمایتی مبتنی بر جوامع محلی و تعامل با افکار عمومی می توانند نقش موثر و ویژهای داشته باشند.
وی خاطرنشان کرد: ازاین رو تشکل های غیردولتی در حوزه فعالیتهای خیرخواهانه و انسان دوستانه، سال هاست که در جامعه ایران حضور داشته اند که میتوان بعنوان نمونه به حضور آنها در زلزله بم اشاره نمود که یکی از مسائلی که این حادثه را تا حد زیادی از سایر حوادث طبیعی ایران متمایز می ساخت، حضور گسترده سازمان های غیر دولتی داخلی و خارجی در بم بود. پس از زلزله بم به درخواست مقامات رسمی ایران، نهادهای سازمان ملل که در انواع متعدد بحران ها وارد می شوند حدودا به صورت یکپارچه در بم حضور بهم رساندند. هم زمان بیشتر از ۳۰ سازمان غیردولتی ایرانی هم در بم حضور بهم رساندند. این تجربه برای ایران کم نظیر بود. در حوادث گذشته معمولاً هلال احمر، تعداد معدودی از سازمان های بین المللی امدادرسانی اضطراری و تعداد اندکی از تشکل های ایرانی حضور داشتند.
گرکانی اظهار داشت: تا قبل از وقوع این زلزله در شهرستان بم در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۲ تنها دو تشکل غیردولتی به نام های موسسه نوباوران جوان بم و سبزاندیشان کویر بم در این شهر مشغول به فعالیت بوده اند. متاسفانه با عنایت به گستردگی و تأثیر ژرف این فاجعه بر مردم شهر بم، این دو تشکل نوپا و جوان هم با از دست دادن نیروهای انسانی، تجهیزات و امکانات گرفتار صدمه های جدی شدند. اما همزمان با حضور تعداد بیشماری از داوطلبان و اعضای سازمان های غیردولتی داخلی و بین المللی، شاهد شروع به کار مجدد تشکل های مردمی با حضور و تلاش ساکنان محلی در شهر بم بودیم که نقش های گوناگونی مثل عرضه خدمات درمانی به آسیب دیدگان، حمایت و نگهداری از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، حمایت و نگهداری از معلولان و فعالیت های محیط زیستی را بر عهده گرفتند.
وی افزود: همینطور در زلزله سال ۹۶ کرمانشاه نیز، با مشارکت کم نظیر گروه های مردم و تشکل های مردم نهاد روبرو بودیم. شبکه مجازی در این سانحه به ابزاری برای جمع آوری و ارسال کمک تبدیل شد و با عنایت به ابعاد سانحه، تشکل های مردم نهاد نقش مهمی در این سانحه ایفا کردند. اما عدم مدیریت بر نحوه جذب، هدایت و توزیع کمک ها بیشتر از پیش ضرورت تعامل این نهادها با دولت ها را پررنگ کرد.
رییس پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی ضمن اشاره به بعضی از نقاط ضعف تشکل های مردم نهاد و ناهماهنگی ها با مسئولین دخیل در امر مدیریت بحران و سوانح در زلزله غرب کرمانشاه هم اشاره نمود و اضافه کرد: در این سانحه، عدم هماهنگی تشکل های مردمی سبب بی نظمی و چالش های در توزیع کمک ها و بهره مندی اقشار مختلف از آنها شد، همینطور تخصیص نامتعادل کمک ها به صورتی که برخی افراد به میزان بیشتری از کمک ها بهره مند شدند، باعث منازعاتی بین مردم شد.
وی اظهار داشت: مواردی همچون استقرار کانکس های اسکان موقت در نواحی پرخطر مانند بستر رودخانه ها، در معابر، در زمینهای دارای مالکیت خصوصی و نظایر آن سبب بروز مشکلاتی شده بود. همینطور در مرحله اسکان موقت، کیفیت پایین کانکس های توزیع شده از جانب مردم و تشکل های مردمی یا مشکلاتی در نصب کانکس ها به علت عدم نظارت فنی، باعث بروز مشکلاتی ازجمله آتشسوزی و یا جابه جایی کانکس در اثر بادهای شدید منطقه شد.
گرکانی عنوان کرد: عدم شناسایی افراد بومی که در اثر سانحه صدمه دیده اند توسط تشکل های مردم و عدم هماهنگی با دولت، باعث سو استفاده افراد غیربومی و بهره مندی نادرست از کمک های مردمی شد؛ همینطور در این سانحه با عنایت به عدم نظارت بر حضور تشکل های مردمی، افراد زیادی در چارچوب تشکل ها در منطقه حضور پیدا کردند و دست به سو استفاده های مختلف مالی و نظایر آن کردند.
وی اضافه کرد: بالا رفتن سطح توقعات مردمی به علت حضور بالای تشکل های مردمی در بعضی موارد منجر به کاهش مشارکت مردم در مراحل مختلف بازسازی و بازتوانی شد، صدمه هایی همچون اجاره کودکان معلول جهت دریافت کمک از جانب تشکل های مردمی از دیگر صدمه های حضور مدیریت نشده این نهادها در منطقه سانحه دیده بود.
رییس پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی خاطرنشان کرد: در حالیکه تشکل های مردم نهاد در کنار دولت می توانست به افزایش سرمایه اجتماعی کمک نماید، تبلیغات منفی این تشکل ها به علت عدم تعامل با دولت، منجر به کاهش اعتماد مردم به دولت شد، وعده های محقق نشده از جانب بعضی از تشکل های مردمی منجر به تاخیر در بازسازی مسکن برخی مردم شد که این مورد با مشکلاتی همچون گران شدن مصالح و نظایرآن در طول زمان همراه شد و بازسازی مسکن برخی مردم را گرفتار چالش های جدی کرد.
وی تصریح کرد: در حالیکه بعنوان مثال در مرحله اسکان موقت، کمبود سرویس بهداشتی در منطقه در ماه های اول پس از سانحه باعث مشکلاتی برای مردم شد و در حالیکه فرآیند تأمین کانکس توسط دولت با سرعت نسبتا خوبی صورت گرفت، تمرکز تشکل های مردمی هم بر تأمین کانکس مسکونی بود. این امر باعث شد که مردم به جای دریافت کانکس از دولت، نسبت به دریافت کانکس از گروه های مردمی اقدام نموده و مبلغ اجاره ها را از دولت دریافت نمایند. در عوض با مشکلات کمبود سرویس بهداشتی دست و پنجه نرم کنند. هدایت کمک های مردمی در این بخش می توانست یک چالش جدی در دوران انتقال را پاسخگو باشد.
گرکانی اظهار داشت: در این میان تجربه تعامل یکی از خیریه ها در سرپل ذهاب با شهرداری و ایجاد شهرک احسان نشان داد که این تعامل منجر به نظم در تأمین اسکان موقت، تخصیص به افراد نیازمند واقعی، مدیریت بهتر شهرک شده است.
وی ضمن اشاره به این که در کنار تاثیرات مثبت حضور تشکل های مردم نهاد در فرایند مدیریت بحران، چالش هایی هم وجود دارد، عنوان کرد: ارتباط متقابل سازمان های مردم نهاد با هم، ارتباط و تعامل متقابل سازمان های مردم نهاد با دولت، تعامل با رسانه ها، دسترسی به اطلاعات برای افزایش بهره وری و پیشگیری از موازی کاری، چگونگی مداخله در مدیریت بحران، عدم وجود شبکه تخصصی تشکل های مردم نهاد مدیریت بحران در سطح کشور بعضی از این چالش ها هستند.
رییس پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی به چهارچوب نحوه تعامل تشکل های مردم نهاد با مردم صدمه دیده (به عنوان مثال میتوان به صدمه های همچون روابط نامشروع بین برخی نیروهای تشکل های مردمی با مردم صدمه دیده) اشاره نمود و اظهار داشت: مدیریت نشدن ظرفیت های تشکل های مردم نهاد و در مواردی به هدر رفتن این ظرفیت، عدم مدیریت حضور تشکل های مردمی در سوانح منجر به سو استفاده برخی افراد در چارچوب تشکل ها می شود که میتوان به مواردی مانند سو استفاده مالی از کمک های مردمی، سو استفاده جنسی از مردم صدمه دیده و موارد مشابه اشاره نمود.
وی اضافه کرد: با عنایت به چالش هایی که تشکل های مردم نهاد با آن روبرو هستند که به بعضی از آنها اشاره شد و همینطور به دلیل آسیب ها و تهدیدهایی که عدم وجود ساختار مشخص به دنبال داشت، احتیاج به ساماندهی نقش و جایگاه این تشکل ها حس می شد که در آیین نامه های ذیل قانون مدیریت بحران کشور تلاش شده کمبودهای موجود پوشش داده شود.
گرکانی ضمن اشاره به بحث آیین نامه های ذیل قانون مدیریت بحران کشور هم اظهار داشت: در جهت بند (ذ) و (ژ) ماده ۹ قانون مدیریت بحران کشور مصوب هفتم مرداد ۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی، تدوین «آیین نامه سازماندهی و استفاده از ظرفیت تشکل های مردمی، نیروهای داوطلب و بخش خصوصی در مدیریت بحران» با استفاده از نقطه نظرات اساتید مجرب دانشگاهی و مدیران و نمایندگان دستگاههای اجرایی ذی ربط مدیریت بحران توسط پژوهشکده سوانح طبیعی تهیه شده است.
وی اضافه کرد: بر مبنای قانون مدیریت بحران کشور، توسعه مشارکت های مردمی برای تقویت مدیریت بحران جامعه محور و ترویج فرهنگ ایمنی در جامعه از راه برنامه ریزی و هماهنگی برای آموزش، سازماندهی و استفاده از ظرفیت تشکل های مردمی، نهادهای غیردولتی، فدراسیون های ورزشی، نیروهای داوطلب مردمی و بخش خصوصی در مدیریت بحران، تدوین سازوکارهای حمایتی و تشویقی جهت آموزش و ارتقای آمادگی مردم در مقابل بحران از وظایف سازمان مدیریت بحران شمرده شده که در تدوین این آیین نامه از تجربیات و نقطه نظرات نمایندگان تشکل ها و سازمان های غیرمردمی و داوطلب استفاده شده به این شکل که از آنها جهت شرکت در جلسات کمیته مربوطه دعوت شده و در مجموع ۱۹۶ نفرساعت کار کارشناسی روی تدوین این آیین نامه صورت گرفته است.
رییس پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی اظهار داشت: در نهایت آئین نامه سازماندهی و استفاده از ظرفیت تشکل های مردمی، نیروهای داوطلب و بخش خصوصی در مدیریت بحران که در ۱۶ ماده تهیه شده، در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۹۹ از جانب وزارت کشور جهت طرح مبحث در هیات وزیران و سیر مراحل تصویب به معاون اول رئیس جمهور ارسال شده و به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دفتر هیات دولت، جهت سیر مراحل تصمیم گیری به کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک هیات دولت عرضه شده است.
وی عنوان کرد: همینطور در اجرای بند (ژ) ماده ۹ و جزء ۳ بند (ب) ماده ۱۴ این قانون، تدوین «آیین نامه جذب، هدایت و توزیع کمک های داخلی در مدیریت بحران» هم در دستور کار پژوهشکده سوانح طبیعی قرار گرفت. بر مبنای قانون مدیریت بحران کشور، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران موظف است با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بسیج مستضعفین، سازمان بهزیستی کشور، وزارت امور خارجه و سایر دستگاههای مرتبط مبحث ماده (۲) این قانون، اقدامات لازم در زمینه جذب، هدایت و توزیع کمک های غیردولتی داخلی و خارجی را با رعایت اصل هشتادم قانون اساسی انجام دهد. طبق این قانون، هرگونه دخل و تصرف، استفاده و تصاحب کمک های مورد اشاره توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به صورت غیرمجاز ممنوع می باشد.
گرکانی ابراز امیدواری کرد که با گسترش هر چه بیشتر فرهنگ مشارکت، حضور هرچه بیشتر نیروهای مردمی و داوطلب و توجه هر چه بیشتر به فرهنگ مشارکت و مسئولیت پذیری اجتماعی و قدردانی از نوعدوستی نهادهای داوطلب و مردم نهاد و اصلاح ساختارهای موجود برای تسهیل حضور آنان در مدیریت بحران، گام مهمی در روند توسعه اجتماع محور و تکامل جامعه بخصوص در مواقع بروز بحران و تقویت پیوندهای اجتماعی برداشته شود.
منبع: unifarsi.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب