راه حل توسعه مراغه با محوریت بهشت دیرینه شناسان جهان
ایرنا- برگزاری پانزدهمین همایش انجمن باستان شناسی ایران در مراغه فرصتی جهت بررسی راهکارهای توسعه این شهرستان با محوریت منطقه فسیلی فراهم نمود و میزگردی دراین زمینه با حضور صاحب نظران ملی و مسئولان محلی همچون معاون استاندار آذربایجان شرقی و فرماندار ویژه مراغه در دفتر ایرنا اجرا شد.
به گزارش دانشگاه فارسی به نقل از خبرگزاری ایرنا منطقه مراغه بواسطه کوه سهند از دیرباز مورد توجه پژوهشگران زمین شناسی بوده چنانکه از منطقه فسیلی موجود در دامنه های آن بعنوان «بهشت دیرینه شناسان جهان» یاد می شود اما این ظرفیت بی بدیل تا حالا تاثیر چندانی در روند توسعه این کهن شهر نداشته است.
نکته قابل توجه این که بیش از ۱۸۰ سال پژوهش دیرینه شناسان خارجی روی فسیل های این منطقه نیز ثمری برای مراغه نداشته و مداخله سازمان محیط زیست طی دو دهه گذشته در پژوهش های باستان شناسی این منطقه باعث شده تا ارزش فسیل های آن در افکار عمومی مشخص و کارهای گسترده برای بهره برداری بهینه از این ظرفیت شروع شود.
تحت تاثیر همین مطالعات پایه ای، موزه صحرایی در دره «گرگ» مراغه راه افتاد و هزار و ۲۶ هکتار از اراضی اطراف رودخانه مردق از روستای مردق تا روستای آغاجری بعنوان اثر طبیعی ملی فسیلی معرفی گردید.
همچنین مطالعات چینه شناسی، پالئومغناطیس شناسی و سن سنجی مطلق شروع شد و عملیات عمرانی مرکز تحقیقات فسیل شناسی کشور، موزه فسیل و موزه صحرایی در مراغه آغاز شد که دستاوردهای بی بدیل نظام اسلامی در بهشت دیرینه شناسان جهان شمرده می شود.
دولت سیزدهم و نگاهی که مدیران اجرائی به روند توسعه مراغه با محوریت منطقه فسیلی دارند را می توان نقطه عطفی دراین زمینه به شمار آورد تا جایی که شورای ملی راهبری منطقه فسیلی مراغه نیز بعد از یک وقفه حدود هفت ساله در دولت آیت الله رئیسی احیا شده که نویدبخش روزهای خوش برای توسعه این شهرستان بشمار می رود.
نگاه دانش بنیان دولت سیزدهم به منطقه فسیلی مراغه باعث شده تا بتازگی کارگروه ایجاد ژئوپارک مراغه با دستور نماینده عالی دولت در شهرستان تشکیل شودهمین نگاه دانش بنیان باعث شده تا بتازگی کارگروه ایجاد ژئوپارک مراغه با تاکید بر ظرفیت منطقه فسیلی مراغه نیز با دستور نماینده عالی دولت در شهرستان تشکیل گردد و معاون استاندار آذربایبجان شرقی و فرماندار مراغه، راهبری این کارگروه را در اختیار بگیرد.
ایجاد ژئوپارک مراغه بعنوان یکی از مولفه های توسعه با تاکید بر ظرفیت منطقه فسیلی نیز از با اهمیت ترین موضوعات مطرح در میزگرد ایرنا به شمار می رود؛ میزگردی که با حضور «عباس قادری، رئیس انجمن باستان شناسی ایران»، «محمد مدادی، مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان محیط زیست»، «علیرضا امری کاظمی، ارزیاب بین المللی شبکه ژئوپارک های جهانی یونسکو(از طریق ارتباط تصویری)»، «مجید میرزایی عطاآبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان»، «داود غنی پور، معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی» «مسلم یزدانیان، کارشناس زمین شناسی»، «غلامرضا زارع، رییس اداره محیط زیست مراغه» و البته «داود اسدیان، نماینده عالی دولت در مراغه» انجام شد.
علاوه بر راهکارهای عملی برای ایجاد و ثبت ژئوپارک مراغه در عرصه ملی و بین المللی، موضوعات دیگری چون تکمیل مرکز باستان شناسی کشور، راه اندازی موزه فاخر فسیلی، ادامه تحقیقات تا زمان تکمیل مرکز تحقیقات و صیانت از اثر طبیعی، ملی و فسیلی نیز مطرح و کارشناسان حاضر در میزگرد راهکارهایی برای آنها مطرح نمودند.
چرایی نیمه کاره ماندن مرکز تحقیقات دیرینه شناسی
احداث مرکز تحقیقات باستان شناسی کشور در مراغه که طی دهه ۸۰ شمسی و بعد از مطالعات پایه ای سازمان حفاظت محیط زیست و موزه تاریخ طبیعی ایران روی فسیل های این منطقه کلید خورده بود، از سال ۱۳۹۰ تعطیلست و مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان محیط زیست می گوید: مهم ترین عامل دراین زمینه علاوه بر کمبود منابع مالی، مشخص نبودن استراتژی طولانی مدت این مرکز تحقیقاتی است و این که هدف غایی این مرکز چیست؟
«مدادی» با تاکید بر این که استراتژی مناسبی برای آن تدوین نشده بود، گفت: برای تدوین استراتژی و هم افزایی بیشتر برای رفع مشکلات این مرکز، از ۲ سال پیش کارگروهی با الگوگیری از سایر مراکز تحقیقاتی کشور و با حضور اساتید باستان شناسی و مسئولانی استانی و محلی شکل گرفته است.
وی افزود: با ادامه برگزاری جلسه های این کارگروه در زمان حاضر می توان به راهکارهای مناسبی برای تکمیل این مرکز ملی و تحقیقاتی دست یافت.
لزوم اختصاص ردیف بودجه مستقل برای مرکز تحقیقات دیرینه شناسی
«زارع» رییس اداره محیط زیست مراغه نیز بیان کرد: طی سالهای اخیر اختصاص ردیف بودجه مستقل برای تکمیل و بهره برداری از این مرکز در بودجه پیگیری شده و قرار بود امسال تحقق یابد اما باز هم به سال بعد موکول شد؛ بگفته وی این مرکز در صورت تخصیص ردیف بودجه مستقل و ملی، طی پنج سال تکمیل می شود.
ایجاد ژئوپارک جزو با اهمیت ترین مولفه های توسعه مراغه
ایجاد ژئوپارک و ثبت ملی و بین المللی آنرا می توان در ردیف با اهمیت ترین مولفه های توسعه مراغه به شمار آورد برای اینکه این شهرستان علاوه بر منطقه فسیلی، ظرفیت های طبیعی بسیاری چون غارهای کم نظیر، چشمه های گوارا و کوه هایی باارزش از نظر زمین شناسی دارد و تعریف تک تک آنها بعنوان ژئوسایت، می تواند مجموعه ای بی بدیل برای ایجاد ژئوپارک در مراغه باشد.
رئیس انجمن باستان شناسی ایران در مورد وضعیت ژئوپارک های کشور می گوید: اکنون در کشورمان سه ژئوپارک قشم، طبس و ارس به ثبت رسیده که از این میان تنها ژئوپارک قشم جهانی است و دو منطقه دیگر نیز در مرحله ارزیابی برای پیوستن به شبکه جهانی قرار دارد.
به گفته «عباس قادری» تاثیری که معرفی و ایجاد ژئوپارک ها در روند توسعه دارد، قابل توجه بوده و در حوزه های گردشگری و توسعه اقتصادی قابل بررسی است.
وی به ژئوپارک طبس اشاره و بیان کرد: ۱۳۰ ژئوسایت در این ژئوپارک شناسایی و در پرونده ملی آن ثبت، و برای ثبت جهانی این منطقه در یونسکو نیز ۴۰ مورد از این ژئوسایت ها انتخاب شده در صورتیکه استاندارد جهانی برای این منظور ۲۰ ژئوسایت است.
وی با تاکید بر این که در ژئوپارک و ژئوسایت های طبس آبادانی های قابل توجهی ایجاد شده، گفت: مردم محلی در نتیجه تبلیغات و کارهای رسانه ای بعنوان همیاران این پارک بسیج شده اند.
به گفته وی ژئوسایت می تواند سنگ بنای توسعه فرهنگی و اقتصادی باشد و به همین دلیل نیز باتوجه به ظرفیت های موجود، ایجاد ژئوپارک جزو با اهمیت ترین مولفه های توسعه مراغه شمرده می شود.
ارزیاب بین المللی شبکه ژئوپارک های جهانی یونسکو که بوسیله ارتباط تصویری در این میزگرد حضور داشت، به نهادسازی در شهرستان اصرار کرد و اظهار داشت: برای ایجاد و ثبت ژئوپارک در قشم و ارس ساختار مدیریتی واحدی وجود داشت و در طبس هم فرمانداری ویژه و بخش خصوصی بعنوان حامی مالی به میدان آمده بودند.
«علیرضا امری کاظمی» که حالا مدیر ژئوپارک جهانی قشم است، افزود: برای این منظور هیئت امنایی شامل نهادها و بخش های موثر در ژئوپارک همچون محیط زیست، صمت، منابع طبیعی، شورای اسلامی شهر و امام جمعه باید تشکیل گردد و تمامی جنبه های فرهنگی، تاریخی و زمین شناختی منطقه برای ایجاد ژئوپارک مورد توجه قرار گیرد.
به گفته وی حداقل ۳۰ تا ۵۰ ژئوسایت باید شناسایی و مجموعه آنها بعنوان ژئوپارک تعریف و پروژه های مطالعاتی با حضور اساتید و متخصصان تدوین شود که خروجی آن کار اجرائی ژئوپارک خواهد بود.
فرماندار مراغه تکمیل مرکز باستان شناسی کشور را خواهان شد
معاون استاندار آذربایجان شرقی و فرماندار ویژه مراغه نیز فعال سازی مرکز تحقیقات باستان شناسی کشور در مراغه را از سازمان محیط زیست خواهان شد و اظهار داشت: ایجاد ژئوپارک به کارهای پژوهشی نیاز دارد و بار این مسئولیت را مرکز تحقیقات می تواند بر عهده بگیرد.
«اسدیان» همین طور تاسیس پژوهشکده باستان شناسی در یکی از مراکز دانشگاهی مراغه در کوتاه مدت را پیشنهاد نمود و بیان کرد: برای این منظور باید امکانات زیرساختی و هیئت علمی جذب شود.
استفاده از ظرفیت دانشگاه های منطقه تا زمان تکمیل مرکز تحقیقات دیرینه شناسی
عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان نیز استفاده از ظرفیت دانشگاه های تبریز و زنجان تا زمان تکمیل مرکز تحقیقات باستان شناسی کشور را مورد تاکید قرار داد و بیان کرد: بهره گیری از ظرفیت علمی این دانشگاه ها می تواند مسئولان محلی را در ایجاد ژئوپارک مراغه یاری کند.
«میرزایی عطاآبادی» گفت: ژئوسایت های مراغه با بهره بردن از ظرفیت علمی مراکز دانشگاهی می تواند شناسنامه دار شود و در صورتیکه یافته های حفاریها در اختیار دانشجویان و پژوهشگران قرار گیرد، می توان از ظرفیت پایان نامه ها و طرح های پژوهشی نیز دراین زمینه بهره برد.
وی افزود: استفاده از حمایت های مالی بخش خصوصی و نیز بهره گیری از ظرفیت های منطقه ای و شهرستانی نیز می تواند انجام پژوهش های منتهی به ایجاد ژئوپارک در مراغه را تسهیل کند.
آزمایشگاه باستان شناسی در مراغه ایجاد شود
رئیس انجمن باستان شناسی ایران نیز ایجاد یک آزمایشگاه را مورد تاکید قرار داد و اظهار داشت: ایجاد آزمایشگاه باستان شناسی در طبس باعث شده بود تا دیرینه شناسان کشور با هدف انجام آزمایش های تخصصی برای مدت های طولانی در این شهرستان استقرار یابند و خروجی تحقیقات در خدمت ایجاد ژئوپارک قرار گیرد.
«قادری» ایجاد گروه زمین شناسی در دانشگاه مراغه را زمینه ساز تربیت نیروی علمی برای نسل های آینده عنوان نمود و اضافه کرد: چند سال قبل نیز این مساله در دستور کار قرار گرفته بود و در صورتیکه تحقق یابد، به ایجاد ژئوپارک مراغه کمک خواهدنمود.
لزوم ایجاد موزه ای در شان بهشت دیرینه شناسان جهان
داود غنی پور، معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی نیز در مورد لزوم ایجاد موزه ای در شان بهشت دیرینه شناسان جهان بیان کرد: هدفگذاری دراین زمینه باید برمبنای مشارکت و مطالبه عمومی باشد.
به گفته وی ایجاد ژئوپارک در مراغه زمینه را برای رونق ژئوتوریسم و سایر حوزه های مرتبط فراهم خواهدنمود و سرمایه گذاران نیز به سراغ این بخش خواهند آمد.
چالش های صیانت از اثر طبیعی، ملی و فسیلی مراغه
همانطور که قبل از این نیز بیان شد، تحت تاثیر مطالعات پایه ای سازمان محیط زیست، هزار و ۲۶ هکتار از اراضی اطراف رودخانه مردق از روستای مردق تا روستای آغاجری بعنوان منطقه اثر طبیعی ملی فسیلی مراغه معرفی گردید اما حالا همین اثر شاهد کاشت درختان سیب و گاهی ساخت و ساز است و امکانات محدود اداره محیط زیست مراغه جوابگوی صیانت از این اثر نیست.
رئیس اداره محیط زیست مراغه در این میزگرد بیان کرد: برای حل این مشکل حقوق متقابل صاحبان اراضی و سازمان محیط زیست باید بطور همزمان مورد توجه قرار گیرد.
به گفته «زارع» باید تعامل مناسبی در قالب گفتمان ها و نشست ها با جوامع محلی شکل بگیرد برای اینکه هم اکنون امکانات و زیرساخت ها و اعتبارات مناسبی برای حفاظت فیزیکی در این منطقه وجود ندارد.
وی افزود: فهم مشترک هم دراین زمینه وجود ندارد برای اینکه در یک اثر طبیعی و ملی حتی امکان استخراج فسیل هم وجود ندارد و این اثر باید برای آینده حفظ شود در صورتیکه مردم محلی تصور می کنند که کشت درخت و برخی ساخت و سازهای کوچک مشکلی ندارد.
«یزدانی» از کارشناسان زمین شناسی نیز دراین زمینه بیان کرد: این مساله باید در افکار عمومی برجسته سازی شود که حتی برداشت فسیل هم در این هزار و ۲۶ هکتار فرآیندی تخریبی و ممنوعست و می تواند نمونه ها و شواهد زیستی را از بین ببرد.
به گفته وی مردم محلی اطلاعات اندکی در حوزه فسیل ها و محیط زیست منطقه دارند و با هویت بخشی به دیرینه شناسی، خود مردم می توانند حافظان مناسبی برای این ذخایر باارزش باشند.
وی اشاره کرد: مردم باید گنجینه های بزرگ منطقه را بشناسند و نسبت به صیانت از حساس تر شوند و این مساله از رسالت های کارگروه ایجاد ژئوپارک مراغه بشمار می رود.
به گزارش دانشگاه فارسی به نقل از خبرگزاری ایرنا تراکم بالای فسیل مهره داران هفت تا ۹ میلیون ساله، منطقه فسیلی مراغه را به بهشت فسیل شناسان تبدیل نموده و دنیای پر رمز و راز حیواناتی چون فیل، زرافه، ببر دندان شمشیری، انواع گاوها، آهو، کرگدن و اسب را پیش روی دیرینه شناسان جهان قرار داده اما در بین همه این فسیل ها، آثار به جامانده از میمون ها و کرگدن ها از اهمیت بالایی برخوردارست.
«منطقه فسیلی مراغه» به اذعان کارشناسان جزو پنج منطقه پر اهمیت دارای فسیل مهره داران جهان بشمار می رود و از نظر ذخیرگاه باستان شناسی و مطالعه جغرافیای دیرینه صفحه «اوراسیا» دارای اهمیت ویژه ای است تا جایی که با کاوش و استخراج جدید نمونه های موجود در سایت مراغه، می توان به معرفی بیش از پیش ظرفیت های جهانی رسید.
به گفته مسئولان امر و برمبنای تحقیق های زمین شناسی و فسیل شناسی، فسیل حیواناتی که از منطقه فسیلی مراغه استخراج شده، به اجداد حیوانات امروزی در آفریقا متعلق می باشد و همین موضوع مطالعات باستان شناسی در این کهن شهر را جذاب تر کرده است تا جایی که مرکز تحقیقات باستان شناسی کشور نیز در مراغه استقرار دارد.
منطقه فسیلی مراغه در مسیرهای مهاجرتی پستانداران دوران سوم یعنی مسیرهای مهاجرتی درخلال اروپا، آفریقا و آسیای شرقی قرار دارد و گونه زایی جانوران فسیلی (پستانداران) در میوسن فوقانی نوار آذربایجان به ویژه در سایت مراغه نیز بر اهمیت آن افزوده است.
تراکم بالای قطعات فسیلی در واحد حجم لنزهای فسیلی، پراکنش وسیع لنزهای فسیل مهره دار در مساحت حدود ۴۰ هزار هکتار، تنوع بالای گونه های جانوری موجود در لنزهای حفاری شده و دسترسی نسبتا آسان به لنزهای فسیل مهره دار و حفظ شدگی مناسب قطعات فسیلی در سایت مراغه نسبت به سایر سایت های فسیل مهره داران جهان نیز باعث شده است تا بر اهمیت آن افزوده شود.
اما منطقه فسیلی مراغه همه ماجرای ایجاد ژئوپارک مراغه نیست و این شهرستان از نظر زمین شناسی و طبیعت، ظرفیت های بی بدیل دیگری هم دارد؛ تا جایی که این ظرفیت های نیازمند شناسایی و معرفی حالا برای صاحب نظران هم ناشناخته است؛ ظرفیتی که زمینه را برای تعریف مجموعه ژئوسایت ها و ایجاد ژئوپارک فراهم می آورد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب